ပရိတ်သတ်ကြီးရေ ဘောလုံး ဆိုတာ ယနေ့ေ ခတ်မှာ လူတိုင်းသိသ လို အားေ ပးမှုအများဆုံး အားကစားတွေထဲမှာ နံပါတ် တစ်ချိတ်တဲ့ Sport ပဲဖြစ်ပါတယ်။ လူင ယ်တွေလဲ လမ်းထဲမှာ ဘောလုံးကန်တက်ကြသလို ကွင်းတွေမှာလဲ သွားကန်ြ ကတာတွေရှိပါ တယ်။
ဘောလုံးနဲ့ ပတ်သတ်လို့ ပြိုင်ပွဲတွေလဲ ကျင်းပလေ့ ရှိသလို အားပေးတဲ့ ပရိသ တ်တွေကလဲ League ပွဲထွေထက် World Cup ဆို သိသိသာသာ ပိုများ ပါတယ်။ ဘောလုံးကို အားလဲ ပေးကြသလို ဘောလုံးဆိုတဲ့ အားကစား ဖြစ်ပေါ်လာပုံကို ပရိသတ်ကြီး သိကြပါသလား။ အောက်မှာဆိုရင်တော့ ဘောလုံးဆိုတဲ့ အားကစားဖြ စ်ပေါ်လာပုံ သမိုင်းကို ဖော်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။
လွန်ခဲ့သော နှစ် ၃၀၀၀ တုန်းက Mesoamerican culture တွေမှာ ဘောလုံးလိုေ ကျာက်တုံးတ စ်လုံးကို အသင်းတွေနဲ့ ကစားလေ့ ရှိတယ်ဆိုတာ တွေ့ရှိရပါတယ်။ ထိုခေတ်အ ခါက အယူအဆေ တွအရ ဘောလုံးဟာ နေကို ပုံဆောင်ပြီး ရှုံးတဲ့ အသင်းဘက်က Captain ဟာ နတ်ဘုရားေ တွဆီမှာ စတေးခံရ တယ်လို့ ပြောဆိုကြပါတယ်။
ဒီကစားနည်းကို Football ရဲ့ Example လို့ပဲပြောလို့ရ ပါသေးတယ်။ ပထမဆုံး အနေနဲ့ သိရှိကြတဲ့ ဘောလုံးကစားနည်းကိုတော့ ဘီစီ ဒုတိယ နဲ့ တတိယရာ စုနှစ် တရုတ်မှာ Cuju ဆိုတဲ့ နာမည်နဲ့ ထွက်ရှိလာ ခဲ့ပါတယ်။ ကစားပုံကတော့ ယနေ့ခေတ်လိုပဲ ဘောလုံးကို စတုရန်းလို့ ကွင်းမှာ ကစားကြတာြ ဖစ်ပါတယ်။
နောက်ပိုင်းမှာတော့ တရုတ်ကနေ ဂျပန် နဲ့ တခြားသောနေ ရာတွေကို ပျံံ့နှံံ့သွားပါတယ်။ အဲ့ထက်ရှေးကျတဲ့ ဘောလုံးသမိုင်း ကတော့ Ancient Greece နဲ့ Ancient Rome တို့မှာရှိပါတယ်။
လူအများ ဆုံး ပြောကြတဲ့ Story ကတော့ ဘောလုံးက စားနည်းဟာ ၁၂ရာစုတုန်းက အင်္ဂလန်မှာ စတင်ပေါ်ေ ပါက်လာတာဖြစ် တယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။ အဲ့အချိန်အ ခါတုန်းက လမ်းတွေနဲ့ မြက်ခင်းေ တွပေါ်မှာ ဘောလုံးနဲ့တူတဲ့ ကစားနည်းကို ဆော့ကစားေ နခဲ့ကြပြီး ဘောလုံးကို ခြေထောက် နဲ့ကန်လို့ရတဲ့ အပြင် လက်သီး နဲပါထိုးလို့ရပါတယ်။
အရင်အခါတုန်းက Football ကစားနည်းဟာ ယနေ့ချိန်ေ ဆာ့ကစားတဲ့ Football ထက် များစွာပိုကြမ်းတမ်းပါတယ်။ တချို့ဆိုအ သက်တွေပါ ဆုံးရှုံးရတဲ့ထိကို ပြင်းထ န်းလွန်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ နှစ်အေ တာ်အကြာ ဒီကစားနည်းကို မေ့လိုက်ကြပြီးနောက် ၁ရရာစုမှာတော့ London ရဲ့လမ်းေ တွပေါ်မှာ ပြန်လည်ဆော့ ကစားခဲ့ကြပါတယ်။
၁၈၃၅ ခုနှစ်မှာတော့ ဒီကစားနည်းကို တားမြစ်လိုက်ပေမယ့် ကျောင်းတွေ မှာတော့ ဘောလုံးကစားနည်းကို ထူထောင်ခဲ့ပါတယ်။ အပေါ်ကဖော်ြ ပသွားတဲ့ ကစားနည်းတွေက ဘောလုံးနဲ့သ က်ဆိုင်ပေမယ့်လဲ အဓိက ဘောလုံးကစား နည်းဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ေ နရာကတော့ western Europe ဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် England မှာ စတင်ပေါ်ပေါ က်လာတာဖြစ်ပါတယ်။
Zawgyi Version
ပရိတ္သတ္ႀကီးေရ ေဘာလုံး ဆိုတာ ယေန႔ေ ခတ္မွာ လူတိုင္းသိသ လို အားေ ပးမႈအမ်ားဆုံး အားကစားေတြထဲမွာ နံပါတ္ တစ္ခ်ိတ္တဲ့ Sport ပဲျဖစ္ပါတယ္။ လူင ယ္ေတြလဲ လမ္းထဲမွာ ေဘာလုံးကန္တက္ၾကသလို ကြင္းေတြမွာလဲ သြားကန္ျ ကတာေတြရွိပါ တယ္။
ေဘာလုံးနဲ႔ ပတ္သတ္လို႔ ၿပိဳင္ပြဲေတြလဲ က်င္းပေလ့ ရွိသလို အားေပးတဲ့ ပရိသ တ္ေတြကလဲ League ပြဲေထြထက္ World Cup ဆို သိသိသာသာ ပိုမ်ား ပါတယ္။ ေဘာလုံးကို အားလဲ ေပးၾကသလို ေဘာလုံးဆိုတဲ့ အားကစား ျဖစ္ေပၚလာပုံကို ပရိသတ္ႀကီး သိၾကပါသလား။ ေအာက္မွာဆိုရင္ေတာ့ ေဘာလုံးဆိုတဲ့ အားကစားၿဖ စ္ေပၚလာပုံ သမိုင္းကို ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၃၀၀၀ တုန္းက Mesoamerican culture ေတြမွာ ေဘာလုံးလိုေ က်ာက္တုံးတ စ္လုံးကို အသင္းေတြနဲ႔ ကစားေလ့ ရွိတယ္ဆိုတာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ထိုေခတ္အ ခါက အယူအေဆ တြအရ ေဘာလုံးဟာ ေနကို ပုံေဆာင္ၿပီး ရႈံးတဲ့ အသင္းဘက္က Captain ဟာ နတ္ဘုရားေ တြဆီမွာ စေတးခံရ တယ္လို႔ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။
ဒီကစားနည္းကို Football ရဲ့ Example လို႔ပဲေျပာလို႔ရ ပါေသးတယ္။ ပထမဆုံး အေနနဲ႔ သိရွိၾကတဲ့ ေဘာလုံးကစားနည္းကိုေတာ့ ဘီစီ ဒုတိယ နဲ႔ တတိယရာ စုႏွစ္ တ႐ုတ္မွာ Cuju ဆိုတဲ့ နာမည္နဲ႔ ထြက္ရွိလာ ခဲ့ပါတယ္။ ကစားပုံကေတာ့ ယေန႔ေခတ္လိုပဲ ေဘာလုံးကို စတုရန္းလို႔ ကြင္းမွာ ကစားၾကတာျ ဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ တ႐ုတ္ကေန ဂ်ပန္ နဲ႔ တျခားေသာေန ရာေတြကို ပ်ံံ့ႏွံံ့သြားပါတယ္။ အဲ့ထက္ေရွးက်တဲ့ ေဘာလုံးသမိုင္း ကေတာ့ Ancient Greece နဲ႔ Ancient Rome တို႔မွာရွိပါတယ္။
လူအမ်ား ဆုံး ေျပာၾကတဲ့ Story ကေတာ့ ေဘာလုံးက စားနည္းဟာ ၁၂ရာစုတုန္းက အဂၤလန္မွာ စတင္ေပၚေ ပါက္လာတာျဖစ္ တယ္လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ အဲ့အခ်ိန္အ ခါတုန္းက လမ္းေတြနဲ႔ ျမက္ခင္းေ တြေပၚမွာ ေဘာလုံးနဲ႔တူတဲ့ ကစားနည္းကို ေဆာ့ကစားေ နခဲ့ၾကၿပီး ေဘာလုံးကို ေျခေထာက္ နဲ႔ကန္လို႔ရတဲ့ အျပင္ လက္သီး နဲပါထိုးလို႔ရပါတယ္။
အရင္အခါတုန္းက Football ကစားနည္းဟာ ယေန႔ခ်ိန္ေ ဆာ့ကစားတဲ့ Football ထက္ မ်ားစြာပိုၾကမ္းတမ္းပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆိုအ သက္ေတြပါ ဆုံးရႈံးရတဲ့ထိကို ျပင္းထ န္းလြန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ႏွစ္ေအ တာ္အၾကာ ဒီကစားနည္းကို ေမ့လိုက္ၾကၿပီးေနာက္ ၁ရရာစုမွာေတာ့ London ရဲ့လမ္းေ တြေပၚမွာ ျပန္လည္ေဆာ့ ကစားခဲ့ၾကပါတယ္။
၁၈၃၅ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ဒီကစားနည္းကို တားျမစ္လိုက္ေပမယ့္ ေက်ာင္းေတြ မွာေတာ့ ေဘာလုံးကစားနည္းကို ထူေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ အေပၚကေဖာ္ျ ပသြားတဲ့ ကစားနည္းေတြက ေဘာလုံးနဲ႔သ က္ဆိုင္ေပမယ့္လဲ အဓိက ေဘာလုံးကစား နည္းျဖစ္ေပၚလာတဲ့ေ နရာကေတာ့ western Europe ျဖစ္ၿပီး အထူးသျဖင့္ England မွာ စတင္ေပၚေပါ က္လာတာျဖစ္ပါတယ္။